زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه
 

ثور بن یزید کلاعی




ثَوْر بن یزید کَلاعی، محدّث قرن اول و دوم بود. کنیة وی ابوخالد و خود اهل حِمْص، بود، ازاین رو او را ابوخالد شامیِ حمصی نیز خوانده‌اند.


۱ - پیشینه ثور بن یزید


از تاریخ تولد و دوره کودکی او اطلاع دقیقی در دست نیست و در باره دیگر سوانح حیات وی نیز اطلاعات اندک است
[۱] ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۱، ص۴۶۸، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۲] محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۳۴۴، ج ۶، چاپ شعیب ارنووط و حسین اسد، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۳] خلیفه بن خیاط، کتاب الطبقات، ج۱، ص۳۱۵، روایة موسی بن زکریا تستری، چاپ اکرم ضیاءعمری، بغداد (۱۹۶۷).
[۴] یافعی، ج ۱، ص ۲۵۲
[۵] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۱۸، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
ثُوَیر بن یزید شامی را، که از اصحاب امام سجاد علیه‌السلام به شمار آمده است،
[۶] محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۱۱۱، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.    
با ثور بن یزید یکی دانسته‌اند
[۷] تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۵۰۳.


۲ - مذهب ثور بن یزید


اما بر خلاف نظر مامقانی،
[۸] عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش ۲، ص۱۹۸، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
باتوجه به تعابیر شرح حال نویسان اهل سنّت، نمی‌ توان او را شیعه دانست.
[۹] تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۵۰۲.
گفته‌اند که جد ثور در جنگ صفّین یکی از لشکریان معاویه بود و کشته شد و به همین سبب ثور از امام علی علیه‌السلام اکراه داشت.
[۱۰] ابن‌سعد، الطبقات الکبری (لیدن)، ج۷، ص۴۶۷.    
[۱۱] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۱، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
با این حال نقل شده که ثور در مجلسی که جماعتی علی علیه‌السلام را سب می‌کردند، حضور داشت اما با آنان همراهی نکرد.
[۱۲] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۷، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.


۳ - قدری مذهب بودن ثور بن یزید


اغلب منابع ثور را قَدَری مذهب دانسته و گفته‌اند به همین سبب اهالی حمص خانه‌اش را آتش زدند و او را از شهر بیرون راندند. وی سپس به مدینه رفت و در آن‌جا مقیم شد.
[۱۳] ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۷۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
[۱۴] ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۱، ص۲۳۴.
هرچند به نقل برخی منابع
[۱۵] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۲، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۱۶] محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج۱، ص۳۷۴، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت (بی تا).
دیده نشده است که کسی در قدری بودن ثور تردید کرده باشد، از او سخنی نقل گردیده که بر تبرا جستن او از قدریه حمل شده است.
[۱۷] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۶، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
برخی نیز این موضوع را دلیلی بر بازگشت او از قدریه دانسته‌اند.
[۱۸] محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۳۴۵، ج ۶، چاپ شعیب ارنووط و حسین اسد، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.


۴ - ثقه بودن ثور بن یزید در حدیث


ثور در حدیث مورد اعتنا بوده است و گفته‌اند که حدود دویست حدیث مُسند از او نقل شده است. افراد بسیاری او را در حدیث ثقه دانسته‌اند و حتی بیش‌تر کسانی که وی را، به سبب قَدَری بودن، رد کرده‌اند، اخذ حدیث را از او جایز شمرده‌اند.
[۱۹] ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۱، ص۴۶۹، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۲۰] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۱ـ ۴۲۸، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۲۱] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، طبقات الحفاظ، ج۱، ص۹۱، چاپ علی محمد عمر، قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
در منابع از ورع و زهد و صداقت او یاد شده است.
[۲۲] محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۳۴۴ـ ۳۴۵، ج ۶، چاپ شعیب ارنووط و حسین اسد، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۲۳] ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۱، ص ۱۷۵ ۱۳۸۸-۱۳۹۰.
[۲۴] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، طبقات الحفاظ، ج۱، ص۹۱، چاپ علی محمد عمر، قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۶.


۵ - محدثانی که ثور از آنها حدیث شنیده است


ثور از محدّثان بسیاری حدیث شنیده است، از جمله از خالد بن مَعْدان، راشد بن سعد مَقرائیّ، رجاء بن حَیْوة، عمرو بن شعیب، حبیب بن عُبید، عطاء بن اَبی رَباح و عبداللّه بن ذکوان.

۶ - راویانی که از ثور حدیث نقل کرده‌اند


همچنین راویان بسیاری از او حدیث نقل کرده‌اند، از جمله سُفیان بن عُیَیْنَه، بَقیَّة بن ولید کلاعیّ، یَحیی بن سعید قَطّان، ضَحّاک بن مَخْلَد نَبیل، سُفیان بن سعید ثوری، مُعافی بن عِمران اَزْدی، عبداللّه بن مبارک، ولید بن مُسلم، مالک بن اَنس، عبدالرحمان بن محمد عَرْزَمی و خالد بن حارث.
[۲۵] ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۱، ص۴۶۸، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۲۶] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۱۸ـ۴۲۰، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۲۷] محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۳۴۴، ج ۶، چاپ شعیب ارنووط و حسین اسد، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۲۸] محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباد دکن ۱۳۸۸ـ۱۳۹۰/ ۱۹۶۸ـ۱۹۷۰.
[۲۹] محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، ج۱، ص۱۴۲، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.    
[۳۰] خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۴۱۷.


۷ - محل وفات و تاریخ وفات ثور بن یزید


ثور در بیت المقدّس درگذشت. تاریخ وفات او را بین ۱۵۰ تا ۱۵۵ ضبط کرده‌اند که مشهورترین آن‌ها ۱۵۳ است. تاریخ ۲۵۳ نیز ذکر شده که اشتباه است.
[۳۱] ابن‌سعد، الطبقات الکبری (لیدن)، ج۷، ص۴۶۷.    
[۳۲] محمد بن اسماعیل بخاری، التاریخ الصغیر، ج۲، ص۹۳، چاپ محمود ابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.    
[۳۳] ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۶۱۰.    
[۳۴] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۸، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۳۵] محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج۱، ص۳۷۵، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۳۶] تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۵۰۲ ـ۵۰۳.


۸ - فهرست منابع


(۱) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۲) ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ.
(۳) ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۴) ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن).
(۵) ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب.
(۶) محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۷) محمد بن اسماعیل بخاری، التاریخ الصغیر، چاپ محمود ابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۸) تستری، قاموس الرجال.
(۹) خلیفه بن خیاط، کتاب الطبقات، روایة موسی بن زکریا تستری، چاپ اکرم ضیاءعمری، بغداد (۱۹۶۷).
(۱۰) خوئی، معجم رجال الحدیث.
(۱۱) محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج ۶، چاپ شعیب ارنووط و حسین اسد، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
(۱۲) محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن ۱۳۸۸ـ۱۳۹۰/ ۱۹۶۸ـ۱۹۷۰.
(۱۳) محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۱۴) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، طبقات الحفاظ، چاپ علی محمد عمر، قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
(۱۵) محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
(۱۶) عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
(۱۷) یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۱۸) عبداللّه بن اسعدیافعی، مرآة الجنان و عبرة الیقظان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷.

۹ - پانویس

 
۱. ↑ ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۱، ص۴۶۸، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
۲. ↑ محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۳۴۴، ج ۶، چاپ شعیب ارنووط و حسین اسد، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۳. ↑ خلیفه بن خیاط، کتاب الطبقات، ج۱، ص۳۱۵، روایة موسی بن زکریا تستری، چاپ اکرم ضیاءعمری، بغداد (۱۹۶۷).
۴. ↑ یافعی، ج ۱، ص ۲۵۲
۵. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۱۸، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۶. ↑ محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۱۱۱، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.    
۷. ↑ تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۵۰۳.
۸. ↑ عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش ۲، ص۱۹۸، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
۹. ↑ تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۵۰۲.
۱۰. ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری (لیدن)، ج۷، ص۴۶۷.    
۱۱. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۱، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۱۲. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۷، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۱۳. ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۷۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۱۴. ↑ ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۱، ص۲۳۴.
۱۵. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۲، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۱۶. ↑ محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج۱، ص۳۷۴، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت (بی تا).
۱۷. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۶، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۱۸. ↑ محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۳۴۵، ج ۶، چاپ شعیب ارنووط و حسین اسد، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۱۹. ↑ ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۱، ص۴۶۹، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
۲۰. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۱ـ ۴۲۸، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۲۱. ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، طبقات الحفاظ، ج۱، ص۹۱، چاپ علی محمد عمر، قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
۲۲. ↑ محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۳۴۴ـ ۳۴۵، ج ۶، چاپ شعیب ارنووط و حسین اسد، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۲۳. ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۱، ص ۱۷۵ ۱۳۸۸-۱۳۹۰.
۲۴. ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، طبقات الحفاظ، ج۱، ص۹۱، چاپ علی محمد عمر، قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
۲۵. ↑ ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۱، ص۴۶۸، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
۲۶. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۱۸ـ۴۲۰، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۲۷. ↑ محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۳۴۴، ج ۶، چاپ شعیب ارنووط و حسین اسد، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۲۸. ↑ محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباد دکن ۱۳۸۸ـ۱۳۹۰/ ۱۹۶۸ـ۱۹۷۰.
۲۹. ↑ محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، ج۱، ص۱۴۲، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.    
۳۰. ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۴۱۷.
۳۱. ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری (لیدن)، ج۷، ص۴۶۷.    
۳۲. ↑ محمد بن اسماعیل بخاری، التاریخ الصغیر، ج۲، ص۹۳، چاپ محمود ابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.    
۳۳. ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۶۱۰.    
۳۴. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۴۲۸، ج ۴، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۳۵. ↑ محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج۱، ص۳۷۵، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت (بی تا).
۳۶. ↑ تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۵۰۲ ـ۵۰۳.


۱۰ - منبع

دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ثور بن یزید کلاعی»، شماره۴۲۸۷.    


رده‌های این صفحه : تابعین | راویان حدیث | رجال




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.